- ελαιογραφία
- Τεχνική της ζωγραφικής που διαδόθηκε από τον 15o αι. και έχει επικρατήσει έως τη σύγχρονη εποχή. Δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο πότε και πού πρωτοεμφανίστηκε. Ο Βαζάρι αποδίδει την ε. στον Γιαν Βαν Άικ και υποστηρίζει ότι ήταν ο πρώτος ο οποίος ζωγράφισε με ελαιοχρώματα έναν πίνακα για τον βασιλιά Αλφόνσο της Νάπολης και έναν Άγιο Ιερώνυμο. Ο Τσενίνι, χωρίς να αναφέρει συγκεκριμένα ονόματα και έργα, γράφει: «...θέλω να σε διδάξω να εργάζεσαι με λάδι σε τοίχο και σε σανίδι, όπως το συνηθίζουν πολύ οι Γερμανοί». Αργότερα ο Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι μίλησε για την καινούργια ανακάλυψη της ανάμειξης των χρωμάτων με λινέλαιο, που «...κάνει τα έργα αιώνια και απρόσβλητα από τις καιρικές συνθήκες και τον αέρα». Άλλοι θεωρούν ότι η χρήση της ε. είναι παλαιότερη και αναφέρονται στον Γαληνό, ο οποίος στέγνωσε και πύκνωσε το λάδι με λιθάργυρο, ή στο Περί Αρχιτεκτονικής σύγγραμμα του Βιτρουβίου, όπου υπάρχει η ένδειξη ότι στη ζωγραφική χρησιμοποιούσαν λάδι ανάμεικτο με κερί και κόλλες. Άλλοι, τέλος, αναφέρονται στην πραγματεία του μοναχού Θεόφιλου (11ος-12ος αι.), όπου αναφέρονται λάδια για ε. σε σανίδι. Ενώ η ανακάλυψη της τεχνικής της ε. δεν έχει χρονολογηθεί με βεβαιότητα, είναι απόλυτα εξακριβωμένο ότι ο πρώτος που την υιοθέτησε, την τελειοποίησε και εκμεταλλεύτηκε όλες τις εκφραστικές της δυνατότητες ήταν ο Γιαν Βαν Άικ, τον οποίο ακολούθησαν οι μεγάλοι Φλαμανδοί καλλιτέχνες του 15ου αι. Στην Ιταλία πρώτος εργάστηκε με ελαιοχρώματα ο Αντονέλο ντα Μεσίνα, χωρίς να αποκλείεται και άλλοι αναγεννησιακοί καλλιτέχνες πριν από αυτόν να είχαν μεταχειριστεί την τεχνική της ε. τουλάχιστον σε ανάμεικτη μορφή.
Η ε. υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα και πιο επαναστατικά ορόσημα-σταθμούς στην ιστορία της τέχνης. Ο κυριότερος από τους λόγους διάδοσής της είναι ότι το ελαιόχρωμα στεγνώνει βαθμιαία και πολύ βραδύτερα από την τέμπερα και επιτρέπει στον καλλιτέχνη να επεκτείνει και να ποικίλλει τη χρωματική του κλίμακα. Επίσης, του προσφέρει τη χρονική άνεση να προσαρμόζει τους τρόπους της κατασκευής στην ανάγκη της παρατήρησης της πραγματικότητας, κάτι που από τον Βαν Άικ και μετά αποτέλεσε τον βασικό χαρακτήρα της ζωγραφικής.
Η παρασκευή του ελαιοχρώματος γίνεται με την ανάμειξη χρωμάτων και λαδιών που τα έχουν αποξηράνει (στον ήλιο ή με βρασμό). Τα λάδια αυτά είναι συνήθως το καρυδέλαιο, το μηκωνέλαιο ή το λινέλαιο. Οι σύγχρονοι ζωγράφοι μεταχειρίζονται γενικά έτοιμα ελαιοχρώματα, βιομηχανικά παρασκευασμένα, ορισμένοι όμως προτιμούν να ετοιμάζουν οι ίδιοι το μείγμα.
Τρεις απεικονίσεις με το πρόσωπο της Γκαλά, συντρόφου του Σαλβαντόρ Νταλί, σε ελαιογραφίες του ιδίου πάνω σε ξύλο (φωτ. ΑΠΕ).
Η τεχνική της ελαιογραφίας, βασική καινοτομία στην ιστορία της ζωγραφικής, προσέφερε στον καλλιτέχνη ένα μέσο ικανό να εκφράζει τέλεια όλες τις οπτικές αξίες· λεπτομέρεια πίνακα που δείχνει τις χαρακτηριστικές ρωγμές στις οποίες υπόκειται η ελαιογραφία.
Λεπτομέρεια ελαιογραφίας του 18ου αι., από την οποία αφαιρέθηκε ένα μέρος του βερνικιού για να αποκαλυφθούν οι χρωματικές διαβαθμίσεις.
* * *η1. ζωγραφική με ελαιοχρώματα, με λαδομπογιές2. εικόνα, πίνακας κατασκευασμένος με λαδομπογιές.
Dictionary of Greek. 2013.